Filosofie
30 september 2009
Meike Oosterwijk

’Leef voor wat werkelijk waarde heeft’

Internationaal is het boek van Rob Riemen al een succes, vooral onder jongeren. Nu is het boek ’Adel van de geest’ ook in het Nederlands verschenen. „Pas je niet aan! Kies voor je passie!”
’De belangrijkste gebeurtenissen in je leven organiseer je niet, ze overkomen je. Onverwacht is de dag waarop een vriendschap, een liefde je leven binnenwandelt; onverwacht het uur dat een geliefde het leven laat; onverwacht die ene gebeurtenis die je bestaan verandert.”
Zo begint het zojuist verschenen boek ’Adel van de Geest, een vergeten ideaal’ van Rob Riemen; een boek met een wel heel merkwaardige geschiedenis.
Want eerder dan in het Nederlands verscheen ’Adel van de Geest’ in het Spaans, het Engels, het Frans, het Roemeens. Inmiddels hebben twintig landen de vertaalrechten gekocht. In de Verenigde Staten zijn er al meer dan 10.000 exemplaren over de toonbank gegaan. In Mexico en Roemenië gaat er geen week voorbij, of er wordt over geschreven.
Tijdens Riemens bezoek aan Mexico in oktober 2008 verschenen er items over hem op het acht uur journaal, en dubbele pagina’s met foto’s in de kranten.
„Het opvallende is dat het allemaal jonge mensen zijn, twintigers en dertigers, die mijn werk lezen”, vertelt Riemen in zijn huis in het Brabantse dorpje Vlijmen.
Op het kopje waarin hij me een vers gemalen espresso aanbiedt, staan de New Yorkse skyline en het Vrijheidsbeeld. Het espressokopje lijkt wel een opstapje naar een vraag in ’Adel van de geest’, of 9/11 een aanval op onze beschaving is of de consequentie van het gebrek aan beschaving: „De vraag is van belang, omdat het antwoord bepalend is voor de toekomst van onze samenleving: welk beschavingsideaal kent de westerse wereld?”
Tot zijn verbazing wordt zijn boek vooral gelezen als een antwoord op de financiële crisis: „Dat het in tijden van enorme onzekerheid, mensen opnieuw bewust wil laten zijn van wat werkelijk waarde heeft, en van hun mogelijkheden.”
Dat de financiële crisis ook een beschavingscrisis is, begrijpt hij wel: „We leven in de tijd van de grote getallen, de bonussen. 2500 jaar geleden sprak Socrates al kritiek op de bonus-cultuur uit: ’Beste Atheners, als jullie werkelijk denken dat het leven alleen maar om geld gaat, en ik dood moet omdat ik zeg dat geld onzin is, sterf ik liever, dan dat ik mijn kritiek inslik.’ 2500 jaar later zijn Socrates’ woorden onverminderd actueel. Waarom verdient een bankier vijfhonderd keer meer dan een verpleegster?”
Het is Riemen echter om iets fundamentelers dan de financiën te doen, om een vergeten ideaal, een levenshouding.
„Volgens het kapitalisme ben je wat je hebt; een grotere auto, een nóg snellere computer, dat ene horloge. Dat moet het leven leuk, hip en gemakkelijk maken. Maar al die dingen doen er niet toe op het moment dat je met verlies of de dood wordt geconfronteerd. Dan heb je wijsheid nodig.”
Riemen spreekt zoals hij schrijft, uit zijn eigen levenservaring. In 1992 overleden zijn broer en zijn eerste echtgenote. „In het leven kun je niet ontkomen aan ervaringen die de grond onder je voeten vandaan halen. Probeer dus je leven zo in te richten, dat wat je doet, ook echt de moeite waard is.”
Hoe? „Pas je niet aan! Persoonlijkheid, daar gaat het om in het leven! Kies voor je passie! Besef wat het betekent om vrij te zijn. Vrijheid is niet doen en laten waar je zin in hebt. Je bent pas echt vrij als je in waarheid leeft. Met de waarheid kun je geen compromis sluiten, want dan wordt je leven een leugen. Persoonlijkheid echter vraagt om geestelijke vorming. Dat is adel van de geest. Het is de voorwaarde voor een democratische samenleving.”
Misschien verklaart deze boodschap Riemens internationale succes bij de twintigers en dertigers. Dat ze geen slaven van het kapitalisme zijn, maar zelf verantwoordelijk zijn voor hun leven. Dat studenten goed onderwijs – een brede kennis van wat het betekent om mens te zijn, met kunst, cultuur, Goethe, Thomas Mann – kunnen eisen. En dat ook hoogleraren ervoor kunnen kiezen om zich niets aan te trekken van het studiepuntensysteem.
Riemen: „Vrijheid moet geleefd worden. Democratie is meer dan eens in de vier jaar stemmen. In onze maatschappij zien we teveel fenomenen die lijken op de jaren dertig. Het ressentiment, de onvrede, één groep mensen waartoe alle ellende wordt gereduceerd, Wilders’ oplossing ’we zetten ze allemaal het land uit’. Wat als die demagoog in 2011 tot premier wordt gekozen?
„Ondertussen valt Europa uit elkaar. Niemand leert nog wat het betekent om Europeaan te zijn. Dat Europeaan zijn een cultureel en ethisch besef is, van een kosmopolitische identiteit. Je eigen taal en je eigen traditie zijn geen punt, maar een komma, om je andere talen en andere tradities eigen te maken. Om met mensen een serieus debat te kunnen voeren, een discussie, over de elementaire waarden die wezenlijk horen bij een democratische samenleving.”

© Trouw 2010, op dit artikel rust copyright.

Rob Riemen

Rob Riemen (1962) is essayist en oprichter/directeur van Nexus Instituut, waarvoor hij jaarlijks grote namen als Georg Steiner, Jürgen Habermas, Slavoj Zizek naar Nederland haalt. Hij studeerde theologie in Tilburg, niet om priester te worden, maar om zich te wijden aan literatuur, kunsten, geschiedenis, filosofie en de Europese cultuur. Thomas Mann is zijn intellectuele, morele en esthetische maatstaf.
www.robriemen.nl
Terug